Romani ´Drite ne Humbetire´ vellimi I.
LETËRSI
Gjysmë ore më vonë qemë mbledhur të gjashtë në klub. Bufisti kish bashkuar dy tryeza për të gjithë ne. U ulëm siç na erdhi për mbarë. Ramiun e kisha përbri, ndërsa Todin përballë.
S’vonoi dhe bufisti na solli kafetë.
-Paskëm pas këmbën e mbarë, - foli i pari Todi me filxhanin të kapur për bishti. - Jo vetëm të tërhoqa, po të bëra dhe të ma kaloje. E bëre bam, kur jam më pak se një muaj larg nga ahengu im. - Me sytë pak të dala e me gojën të hapur përshfaqte një habi të vërtetë.
Ja plasëm me ha-ha-ha ne të tjetër. Pastaj zumë të rrufitim kafetë.
-Tod i dashur! Kështu erdhën punët, partizançe, siç i thonë. - zura ta sqaroj unë me të qeshur. - S’bëhet fjalë as për aheng. Veç, e kam quajtur shumë të dobishme ruajtjen e një lloj “ahengu” brenda vetes dhe kjo më duket shumë e rëndësishme për një
njeri. Gjithsesi ke një falenderim të madh prej meje, që ndodhesh
këtu dhe na uron.
-Dhe prej meje, - u hodh Vojsava. Dukej që s’e hiqte vëmendjen nga biseda edhe pse e drojtur në këtë shoqëri që po e jetonte për herë të parë. Bela shihte herë njërin dhe herë tjetrin si ndezës të bisedës dhe qeshte pa nxjerrë një fjalë. Kurse Meti ma tha ashtu urtë e butë dhe troç:
-Patri! Unë të uroj! Të uroj dhe ty, nuse! Kështu themi ne kavajsit. Ju uroj të dyve: shëndet dhe fat!... Dhe një bebe së shpejti!
Ha- ha- ha plasi një gaz tjetër në tryezë, ndërkohë që unë i hodha një vështrim tjetërlloj Vojsavës, si të doja t’i thoja “He he, kështu e kanë këta kavajsit. E ka fajin çiltërsia.”
Në atë të qeshur e sipër, që s’donte të pushonte, iu ktheva Ramiut dhe i fola me zë të ulët e serioz aq afër veshit, sa ta dëgjonte vetëm ai:
-Nesër na duhet të nisemi herët, para shtatës. Ta kemi ditën
përpara. Kemi një sërë formalitetesh për të zgjidhur. Do më justifikosh.
Luajti kokën në shenjë pohimi dhe kjo më bëri të kthehem përsëri i tëri mes së qeshurës.
-Ne do të ngrihemi, - tha Meti më në fund. - Kemi gocat vetëm.
-E drejtë - u hodh Todi. - Dhe unë. Prindërit dhe detyrat. Sa po vjen dhe po ngushtohet koha.
Bela dhe Vojsava u përqafuan me njëra tjetrën dhe u puthën në dy faqet.
-Qënke si shpirt, nuse. - i tha ajo kur u ndanë.
Meti dhe Todi bënë të njejtën gjë me mua, kurse Vojsavës ia shkundën dorën fort.
U ndamë, edhe një herë me urimet e rastit, ndërkohë unë shkova te banaku të paguaj.
-Është kryer, shefo. - Bufisti buzëqeshi dhe ma refuzoi dorën e zgjatur.
-Kush usta?
-Ke miq plot këtu. Je rob i mirë thonë këta këtejna. Kalova lekët në dorën e majtë dhe i zgjata të djathtën. Po kështu bëri dhe ai që prapa banakut.-Shtrëngojua atyre dorën prej meje. - i thashë. - Të kesh miq të mirë është më shumë se mirë. – Me
trashëgime, o shef!
Vura dorën në zemër në heshtje, u ktheva dhe shpejtova këmbët. Vojsava dhe Ramiu prisnin jashtë.
-Shkojmë në mensë tani, - u fola. - Mbarojmë punë shpejt. Nesër jemi për rrugë.
Dielli ishte zhytur tashmë në det. Një mugëtirë e vakët kish zbritur, e përqafuar me një tis mjegulle. Kish nisur të fshihte gjithçka: arat e pluguara gjer poshtë te bregu i lumit, muret e
Kalasë së vjetër atje larg në mes të rrafshinës që na ndante me detin, kallamishtet rrëzë kanaleve, që dukeshin si të ngrira pak më parë, kavaletat e plehut dhe kashtës në oborret e stallave, stallat vetë me çatitë e kuqe, fundin e rrugës që s’dukej më as gjer te kthesa pranë shkollës, gjer dhe shtyllat e betonta ngulur rishtas aty këtu anës saj, që do na sillnin dritën e munguar së shpejti.
Mora frymë thellë. Ndjeva dorën e saj që rrinte strukur në pëllëmbën time. Kafazi i zogjve, si dukej, ishte zvogëluar përsëri dhe kjo të sillte vetëm trishtim. Përsëri faktori iluziv në raportin e njeriut me lirinë të gërryente përbrenda. Të trishtonte… Po ajo dorë e Vojsavës, që rrinte shtrënguar brënda times, më diktonte ca impulse të tjera, me ndikim në kah të kundërt. Të thërriste të jetoje, të gëzoje. Të mos dorëzoheshe. T’ia fitoje bastin jetës. Sa i lumtur isha që ma kishin futur thellë në shpirt dritën e madhe, Zotin!
Ngadalë po zbriste nata. Do të bëja të gjitha përpjekjet të mos më futej ajo në shpirt. Mos ta helmoja shpirtin me natë, me terr, me lehje qensh, me lloj lloj zagarësh, me qarje fëmijësh të braktisur apo të uritur ngase gjokset e nënave ishin tharë, shterrur nga vuajtja e përndjekjes, dëbimit, internimit, përjashtimit, nga puna nëpër fusha nën një diell që kish nisur të bëhej përvëlak dhe kthimit të tyre në njerëz-qenë… Madje qenë të uritur…Me keq akoma, të rrahur…
Nga një vezë të skuqur me djath na vuri Tafi përpara, ndërsa mendoja kështu. Përtypeshim të tre kokëulur. Dhe çaji kish mbetur pa pirë. Klori vrasës le të mbetej aty, mbi tryezë, kriminel i heshtur, pa gojë. S’do ma vriste kurrë atë që më kish falur Zoti, pa ardhur ende në dritë, madje edhe më herët.
Herë pas here shihja Ramiun të ngrinte kokën, të na hidhte një vështrim të ngrohtë. Do më pëlqente tashmë, që ne të ishim një shembull i prekshëm për të. Pse jo dhe nxitës…
Tundu Rami, bëje dhe ti bam. Jeta është e shkurtër. Është e kripur si ky djathi këtu, i kthyer gur nga kripa, por është edhe e ëmbël njëkohësisht, si bukët e luleve të majit që më pëlqenin aq shumë t’i mbaja në gojë, t’i shtypja me dhëmbë, t’i shtrydhja, t’u thithja nektarin. Po edhe si duhmë thartire mund të ishte, si ato bajgat e lopëve përzier me urinë që shkelja pa drojë sa herë që ma
sillte puna të shkoja tek stallat. Po si ta mbroja atëherë dhe me se??? Me moral që të më shtonte dhe ca thinja? Eh!...
Isha mësuar, që sido të vinin punët, të mos bëhesha lypsar, ta mbaja kokën lartë, edhe në mbushej me thinja. Të mbetesha zotëri, me dashurinë dhe me mençurinë brenda dhe jashtë. Kjo po, kjo kishte rëndësi. Ky ishte thelbi i një jete të shëndetshme. Thinjat edhe në moshën njëzet e gjashtë vjeç s’ishin asgjë. S’e cënonin bukurinë. Madje thuhej: “të shtonin” fisnikërinë.
Pas pak do të shkonim në dhomën kuvli. Mund të lehnin qentë, po mund edhe mos të lehnin. Në të dy rastet zagarë që zagarë do të mbeteshin. Do ta mbyllnim derën me çelës. Do të mbyllnim edhe dritaren e vetme. Do t’i ushqenim me heshtje dhe qetësi ata, sa më shumë që të lehnin. Po, pse jo?! Do t’i ushqenim dhe me dashuri, me dashurinë tonë… Le të lehnin gjersa të lodheshin. Po pastaj?..
*
Të zgjohesh një mëngjes i zënë dorë për dore,
Nga lehje qensh rrugeçë, në kor, si serenatë,
Kur fare pranë një frymë të ngroh si një shenjtore,
Fituar ia ke bastin Zotit, që t’solli këtë dhuratë.
Se dashurinë gjithnjë ke vënë në rresht të parë,
Po histori e saj është dramë me thikë e me farmak,
Ku një Romeo dhe Zhuljetë, pa shkuar në altar,
Fituan përjetësinë në një Veronë mbuluar gjak.
Por koha është një provë, e prova, plagë e thellë.
E nëse plaga na zë kore, humbëtirë s’do na ler pas.
Ajo që mund të them: vetminë sot kam përcjellë:
Ne, rrugëve të pafundta, do të mundim çdo tallaz.
Kërkuar kam gjithmonë, të them veç të vërtetën.
Vërtet, e para histori e dashurisë ishte një dramë.
Dhe prapë me dashuri ne njëri tjetrin gjetëm:
Të mund Veronë e humbëtirë, ëndërr të vetme kam.
Vaso Papaj "Drite ne Humbëtirë".f 207